1597 Druk z biblioteki Stanisława Dembińskiego herbu Rawicz (1571-1641) – sekretarza króla Zygmunta III i opata bledzewskiego

De Repvblica Libri Sex Et Viginti : Antea In Dvos Distincti tomos, nunc vno concise & artifice comprehensi / Auctore D. Petro Gregorio Tholozano […].

Dwukolorowa karta tytułowa z sygnetem drukarskim.

Ex Officina Paltheniana Cura et sumtibus haeredum Petri Fischeri. Anno. M.D.XCVII. [Frankfurt nad Menem 1597]

Wydawcy: Palthenius, Zacharias : Fischer, Peter (Erben), 1597. Kart 10, stron 1536, kart 57.

Kompletny egzemplarz z niewielką niezbędną ingerencją – usunięto jedynie zniszczoną tekturę z oprawy i zdublowano dwie karty: tytułową oraz ostatnią kartę, która była przed wyklejką – nie jest to karta druku, ale była na końcu – są na niej odręczne zapiski dotyczące treści księgi (może to zapiski królewskiego sekretarza – Stanisława Dembińskiego, który był właścicielem księgi?). Karta z zapiskami ma też na odwrocie krótki wpis łaciński. Pergamin oprawy skurczył się (zapewne od wilgoci – przez co zniszczona została tektura oprawy) – widać to szczególnie na dolnej krawędzi druku.

Oprawa – pergamin z epoki z polskim superekslibrisem – inicjały SD oraz dewiza FRVSTRA VIVIT QVI NEMINI PRODEST w środku mało czytelny herb Rawicz – panna na niedźwiedziu. Sentencja głosi: Na próżno żyje, kto nikomu nie przynosi pożytku (taka łacińska sentencja jest wykuta nad wejściem do kościoła św. Marcina w Krakowie przy ul. Grodzkiej).

Jest to superekslibris Stanisława Dembińskiego (SD) herbu Rawicz (1571-1641) – sekretarza króla Zygmunta III i opata bledzewskiego (od 1618 r.). Na jego prośbę król Zygmunt III dokumentem danym w Warszawie 3 marca 1619 roku zatwierdził miastu Bledzew, stanowiącemu dziedziczne uposażenie klasztoru bledzewskiego, wykonanie jurysdykcji miejskiej według prawa chełmińskiego oraz prawo palenia gorzałki i odbywania czterech jarmarków rocznie, a ponadto cotygodniowego targu w środy. Stanisław był ponadto deputatem duchownym z diecezji poznańskiej do Trybunału Koronnego na kadencję 1626/1627. W 1633 r. papież Urban VIII na jego prośbę pismem wystosowanym w Rzymie mianował koadiutorem Dembińskiego niejakiego Teodora Pawłowskiego. Poza tym jako opat zakonu cystersów w Bledzewie i sekretarz królewski dnia 29 września 1636 roku wraz z władzami tamtejszego miasta potwierdził artykuły statutowe cechu szewców w tym prawo posiadania 10 jatek. Zmarł 10 października 1641 roku.

Bardzo podobny motyw z napisem w owalu wokół herbu Rawicz jest na pieczęci lakowej opata Stanisława przywieszonej do dokumentu pergaminowego z 1636 roku, znajdującego się w Archiwum Państwowym w Zielonej Górze: Stanisław Dembiński, opat bledzewski i sekretarz królewski wraz z władzami miasta Bledzewa tamże potwierdza cechowi szewców w Bledzewie prawo posiadania i herbem. Na pieczęci w miejscu sentencji jest imię i tytuły właściciela pieczęci – opata Stanisława.

Odcisk jest identyczny (z wyjątkiem herbu) z opisywanym superekslibrisem Abrahama Bzowskiego (Katarzyna Płaszczyńska-Herman, Książka w rękach zakonnika. Oprawy druków z szesnastowiecznych bibliotek dominikańskich – rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Janusza Gruchały). Fotografia jest w pliku pdf pracy dr. Cytat: W centrum przedniej okładki wyciśnięto herb Bzowskiego – Ostoję, umieszczony w migdałowatej tarczy z motywem rollwerku. Kompozycję zamyka otok z inskrypcją frustra vivit qui nemini prodest. (…) Introligatornia ta działała zapewne w Krakowie na przełomie XVI i XVII wieku, a na podstawie książek Bzowskiego można okres jego istnienia ustalić na pewno na lata 1598–1603. Datę tę można przesunąć wstecz, gdyż identyczne wyciski znajdują się na przechowywanej w Wilnie książce oprawionej w 1593 roku. Dewizę kazał tłoczyć na swoich książkach inny sekretarz króla Zygmunta III – Mikołaj Niewieściński (był sekretarzem króla w latach 1588–1603).

Dembińscy – ród szlachecki herbu Rawicz. Nazwisko wzięli od miejscowości Dembiany koło Skalbmierza, gdzie występują w źródłach w 1327 r. Pisali się również Dembieński, Dębiński i Dębieński. Z tego rodu pochodziło 5 senatorów (1564-1727), z czego dwóch kasztelanów krakowskich i jeden kanclerz.

W druku luzem trzy malutkie karteczki z kościelnymi tekstami (dwukolorowy druk) – niewykluczone, że z czasów opata i przez niego używane. Na karcie tytułowej mało czytelny wpis własnościowy – M. Joannis… sądząc po dukcie pisma – z II połowy XVII wieku. Zapewne wpisał się kolejny, po królewskim sekretarzu, właściciel.

Wycena, ze względu na nie najlepszy stan zachowania druku: 3.500 zł