Rotulus (biblos, volumen) – najstarsza forma książki rękopiśmiennej. Sporządzano go ze sklejonych kart papirusu, zapisanych jednostronnie i nawiniętych na wałek z drzewa, kości lub rogu. Zwoje chowano w futerale skórzanym lub z barwnego płótna. Futerały układano w wiązki i wkładano do specjalnych skrzyń (bibliothecae). Podobne formy nadawano rękopisom pergaminowym. Rotulus pergaminowy rozwijany był z góry w dół, a konsekwentnie także odpowiednio zapisywany. W Polsce, w zbiorach publicznych jest zaledwie 12 rodzimych średniowiecznych rotulusów – w 2021 roku zostały wpisane na listę „Pamięć Świata” UNESCO.
Oferujemy rotulus notarialny z ok. 1482 roku, o długości 264 cm. Wycena 10.000 zł.
Charakterystyka rękopisu z XV wieku sporządzona przez dr hab. J. K.
Jest to instrument notarialny czyli dokument wystawiony przez notariusza publicznego. Dokument, spisany na pergaminie, po łacinie, został wystawiony we Włoszech w mieście Bergamo. Data wystawienia umieszczona jest na początku tekstu, lecz nie jest w pełni czytelna; wiadomo że dokument spisano 12 października 14… roku. Jednak z treści zapisu wynika, że działo się to w latach 80-tych XV w., bowiem w dalszych częściach dokumentu wymieniono wydarzenia poprzedzające z lat 1476, 1477, 1478, 1479, 1482.
Karta pergaminowa w postaci rotulusa (zwoju) ma wymiar 2 metry 64 cm x 19,6 cm.
Dokument zawiera wydzielone 3 części. Pierwsza część opisuje akcję prawną dotyczącą rozliczeń majątkowych między magistrem Janem Augustini de Latorre i potomstwem jego zmarłego brata Mikołaja. Druga część odnosi się do opłat na rzecz kamery w państwie weneckim ustalonych jeszcze w czasach doży Andrea Dandolo (tj. w XIV w.); Bergamo bowiem w XIV-XV w. należało do Republiki Weneckiej. Natomiast 3 część dokumentu dotyczy również opłat na rzecz prowizora (zarządcy) Bernarda Thenpulo (tzn. z rodziny Tiepolo).
Notariuszami publicznymi sporządzającymi ten dokument byli Antoni Mayfiati de Marchisis, Maylettus Christofori de Marchisis, Bernardinus Alexandri de Laqua – wszyscy byli notariuszami w Bergamo. U dołu strony widoczne są ich znaki notarialne. Do posiadania własnego znaku zobowiązany był każdy notariusz.
Instytucja notariatu publicznego rozpowszechniła się we Włoszech i południowej Francji w XII w. Dokument sporządzony przez notariusza publicznego upoważnionego przez papieża lub cesarza (tzw. autorytet) i zaopatrzony odręcznym znakiem notariusza posiadał wagę i zaufanie publiczne. Każdy instrument notarialny posiadał znak notarialny świadczący o jego autentyczności.
J. K. – historyk mediewista, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Zielonogórskiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na naukach pomocniczych historii ze szczególnym uwzględnieniem genealogii średniowiecznego rycerstwa polskiego. Prowadzi także badania nad historią Śląska głogowskiego w wiekach średnich oraz osadnictwem na terytorium Kujaw i Wielkopolski w średniowieczu.
