Niepozorny, ale wyjątkowo rzadki i tajemniczy postinkunabuł w języku włoskim z marca 1501 roku Ortulus de Preparatione in Adventu Christi vulgar, Mediolan, 29 marzec 1501 r.
Wycena 10.000 – 12.000 zł
W 1859 roku ukazał się katalog aukcyjny rzadkich druków pt. Auction catalogue, books of Guglielmo Libri, 1 to 15 August 1859. Autorzy katalogu to: S. Leigh Sotheby – ta rodzina antykwariuszy i bibliofilów stworzyła najsłynniejsza angielską firmę aukcyjną, która istnieje do dziś & John Wilkinson (London).
Pełen tytuł katalogu: Catalogue of the choicer portion of the magnificent library, formed by M. Guglielmo Libri … amongst which will be found: unknown block-books; specimens of early typography and art, … poems and romances of chivalry, … an extraordinary series of ancient Italian literature ... (Katalog wybranej części wspaniałej biblioteki, utworzonej przez M. Guglielmo Libri … wśród których można znaleźć: nieznane księgi blokowe; okazy wczesnej typografii i sztuki, … wiersze i romanse rycerskie, … niezwykła seria starożytnej literatury włoskiej …)
W tymże katalogu oferowany druk z 1501 roku Ortulus de Preparatione in Adventu Christi vulgar określono słowami: VERY RARE – bardzo rzadkie. Czyli już w połowie XIX wieku druk był niezwykle rzadki.
Opis oferowanego egzemplarza: Ortulus de preparatione in adventu Christi vulgar, Wymiar okładki ok. 15 x 20,5 cm.
Na wyjątkowość tego postinkunabułu składa się kilka czynników:
- Kompletny egzemplarz (mimo drobnych uszkodzeń kilku kart – które są raczej zaletą, o czym będzie mowa dalej) – liczący 132 karty nieliczbowane (264 strony druku – każda karta jest zadrukowana obustronnie).
- Oryginalna tekturowa oprawa z początku XVI wieku (?) Mimo uszkodzeń widać resztki skórzanych pasków przyszytych do tektury.
- Na grzbiecie widzimy oryginalne szycie kolejnych składek wzmocnione tekturową okładką.
- Na okładce i na grzbiecie słabo widoczny ślad po odręcznie zapisanym tytule. Napis na grzbiecie – ciemny i wyraźny – jest młodszy – koniec XVI wieku lub wiek XVII.
- Składki drukarskie: pierwsze cztery karty są bez oznaczeń, kolejne składki (po 8 kart) są już oznaczone literami: a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q. Pierwsze cztery karty każdej liczącej 8 kart składki są oznaczane: a, a ii, a iii, a iiii, kolejne 4 karty składki są bez oznaczeń. Drukowanie oznaczeń drukarskich na kartach pozwalało bez pomyłki złożyć wydrukowane arkusze w odpowiedniej kolejności – pamiętać należy, że nie ma w druku numerów stron czy kart, co wskazuje na dość archaiczny już w 1501 roku warsztat drukarski.
- Warsztat drukarski – na końcu druku znajduje się kolofon: Impresso in Milano : per pedro martyro di mantegatii dicto el cassano : ad instantia de Raphael Peragallo, adi . xxyiiii. de marzo Mccccci – czyli: wydrukowano w Mediolanie 29 marca 1501 roku. Raffaele Peregallo – daty aktywności zawodowej: 1489-1501 – wydawca działający w Mediolanie, gdzie korzystał z prasy drukarskiej Pietro Martire Mantegazza. Pietro Martire Mantegazza – daty aktywności zawodowej: 1497-1512 – typograf działający w Mediolanie od 1501 roku. Jego rodzina pochodziła prawdopodobnie z Cassano d’Adda (stąd przydomek Cassani). Pracował sam i we współpracy z braćmi. W latach 1509-1510, w okresie kryzysu, pracował dla Gottardo Da Ponte, któremu wypożyczał część swoich czcionek. Zmarł w 1522 r.
- Jak widać druk był wyjątkowy – być może był to ostatnie dzieło Raffaela Peregallo i prawdopodobnie pierwszy druk Mantegazzy.
- Wyjątkowy jest papier użyty do druku – karty mają wyraźne przynajmniej 4 rodzaje znaków wodnych – w tym najciekawsze wół z krzyżem między rogami (dwie czytelne odmiany).
- Karta tytułowa lekko uszkodzona w miejscu gdzie odcisnął się przyszyty do okładki rzemyk, który gdy był w całości sznurował druk. Podobne drobne uszkodzenie na ostatniej karcie. Kilka ostatnich kart i tylna okładka z uszkodzeniami (drobne uszkodzenia tekstu). Papier w dobrej kondycji jak na czas powstania.
- Dwie karteczki z odręcznymi notatkami z XVI w. w jakimś dialekcie włoskim włożone do druku.
- Rzadkość występowania – włoska bibliografia druków XVI wieku notuje zaledwie 6 zachowanych egzemplarzy – pięć we Włoszech i jeden w Wielkiej Brytanii. Na aukcjach antykwarycznych od tej z 1859 roku, nie był oferowany. Prawdopodobny nakład nie przekraczał 100 egz.
Piękny, jakby wyjęty z zapomnianego strychu egzemplarz, bez wpisów własnościowych, pieczątek czy, co jest jego wielką zaletą, bez żadnych działań konserwatorskich. Nie ma podklejeń, uzupełnień itp. Zalecane jest zachowanie tego egzemplarza bez konserwacji, gdyż podklejenie uszkodzeń kart i okładki zepsuje postśredniowieczny wygląd egzemplarza.
Na stronie British Library jest umieszczona wersja cyfrowa ich egzemplarza – wydaje się być w gorszym (część kart z przebarwieniami) stanie niż oferowany egzemplarz. Tytuł nie notowany na aukcjach XX-XXI w. Wersja cyfrowa druku w British Library: